De laatste tijd verschijnen regelmatig artikelen over narcisme in de media. De president van de Verenigde Staten Donald Trump vertoont kenmerken van een narcistische persoonlijkheid. Martin Appelo, psycholoog en gedragstherapeut, zegt in De Volkskrant: ‘De uiterlijke kenmerken van narcisme passen perfect bij Donald Trump. Narcisme heeft drie kernsyndromen. Het investeren in jezelf, in een relatie geen rekening houden met de ander en het afstoten van mensen die het niet met je eens zijn’. Maar om te kunnen diagnosticeren of Trump een narcistische persoonlijkheidsstoornis heeft zou men hem eerst moeten spreken. Als psycholoog ga ik mee met mijn vele vakgenoten die zeggen dat wanneer je Trump beoordeelt op zijn doen en laten, hij duidelijk voldoet aan de uiterlijke kenmerken van narcisme. Ik vind het een behoorlijk angstaanjagend idee dat een narcist zo’n machtige positie bekleedt.
Wat zijn eigenlijk de kenmerken van een narcistische persoonlijkheid? Een narcist is een zelfingenomen persoon. Hij houdt ervan de aandacht op zich te vestigen en bewonderd te worden, waarbij hij zichzelf graag op de borst klopt. Een narcist heeft geen inlevingsvermogen en houdt in een relatie geen rekening met de een ander. Een narcist is dominant en vertoont manipulatief gedrag. Hij heeft minachting voor degenen die in zijn ogen zwak, ineffectief of dom zijn. Hij deinst er niet voor terug om hen te vernederen. Hij is overgevoelig voor kritiek.
Deze eigenschappen zien we regelmatig bij personen op hoge posities in de politiek of in het bedrijfsleven. Hoe komt dit eigenlijk?
De narcistische kenmerken helpen iemand te stijgen naar de top van de apenrots. Narcisten hebben weinig ‘last’ van inlevingsvermogen. Zij worden niet geraakt door de gevoelens van anderen. Zij laten zich hierdoor niet van de wijs brengen. Voor hen is niet moeilijk om harde besluiten te nemen die aan de top soms nodig zijn. Zij zijn vooral met zichzelf, hun positie en hun eigen doelen bezig. Op een bepaalde manier is het dus gemakkelijk als je weinig voelt. Zonder de narcistische kenmerken zouden deze mensen het wellicht niet eens redden op een toppositie. Maar er zitten natuurlijk ook grote nadelen aan. Narcisten zijn niet in staat om echte verbindingen met anderen aan te gaan. In die zin zijn ze arm. Zij kiezen vaak juist een empathische partner die ook de relaties met anderen managet. De narcist voelt dan als het ware via zijn partner. Ik zeg ‘zijn’ partner, omdat uit onderzoek blijkt dat de meeste narcisten mannen zijn.
En wat nu als je manager, collega of partner een narcistische persoonlijkheid heeft?
Ik heb jarenlang in het bedrijfsleven gewerkt en daar regelmatig mensen ontmoet met narcistische trekken. Velen die ‘the corporate world’ van binnenuit kennen zal dit bekend voorkomen. Eerlijk gezegd zijn narcisten niet mijn favoriete persoonlijkheden. Maar je hoeft er niet veel last van te hebben.
Hoe kan je het beste met een narcistische persoonlijkheid omgaan?
Een narcist wordt woedend als je zijn positie of intelligentie in twijfel trekt. Deze mensen kan je het beste krachtig tegemoet treden. Je kunt tegen narcisten behoorlijk veel zeggen als je hun autoriteit maar niet betwist. Zolang je hen helpt bij het handhaven van hun superieure positie. Als je dat kunt opbrengen tenminste.
Het beste kun je eerst iets vriendelijks zeggen voordat je commentaar geeft. Wees duidelijk. Mensen praten vaak voorzichtig tegen een narcist omdat ze bang zijn iets verkeerds te zeggen. Vaagheid is onduidelijk en onduidelijkheid is onveilig voor de narcist. Het is van belang om je eigen grenzen in de gaten te houden. Laat de narcist niet over jouw grenzen heengaan. Zeg bijvoorbeeld: ik wil best een gesprek met jou ,maar niet als je tegen me gaat schelden. Dus zodra de ander gaat schelden vertrek je. Een alternatief is afscheid nemen van de leidinggevende. Dat kan een enorme opluchting zijn, ook al moet je dan op zoek moet naar een andere baan.
Wil je ook leren omgaan met een narcistische persoonlijkheid? Ik kijk ernaar uit te ontmoeten! www.modusjanssen.nl